F-16 uçakları Türk Hava Kuvvetlerinin asli ögesi niteliğinde olup anne vurucu gücünü teşkil ediyor. 1987 ile 2012 yılları ortasında Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri’nden 270 adet Türlü modellerde F-16 uçakları satın aldı. Halihazırda Türkiye, ABD ve İsrail’den sonra en Çok F-16 uçağına sahip ülke pozisyonunda. Başta terörle uğraş olmak üzere karşılaştığı Emniyet sıkıntıları nedeniyle Türkiye, Laf konusu uçakların en etkin kullanıcılarından biri oldu. Münasebetiyle Türk Hava Kuvvetlerinin tayyare üzerinde Önemli bir tecrübeye ve bilgi birikimine sahip olması, yeni ve gelişmiş F-16’ların hizmete alınmasını rasyonel bir seçim kılıyor.
Diğer taraftan, Türkiye’nin envanterindeki F-16 uçaklarının birçoğunun eskimeye Çehre tutması yeni tayyare tedarikini gerektiriyor. Türkiye’nin F-16 envanteri Blok 30, Blok 40, Blok 50 ve Blok 50+ konfigürasyonlarından oluşuyor. Türkiye’nin F-16 filosunun Aka kısmının (Blok 30 ve Blok 40 konfigürasyonlarında 160 uçak) 1987 ile 1995 yılları ortasında hizmete girdiği düşünüldüğünde durum daha net anlaşılabilir. Hava kuvvetlerinin en Çağdaş F-16’sı olan Blok 50+ uçakları ise yaklaşık 10 yıldır hizmette bulunuyor. Münasebetiyle beşinci jenerasyon uçakların birtakım özelliklerine de sahip olan en yeni model F-16 Blok 70 satın alınmak isteniyor.
Benzer biçimde, Türk savunma endüstrisinin de F-16 uçaklarıyla uzun bir geçmişi bulunuyor. Türk firmalar geçtiğimiz yıllarda uçaklara yapısal ve aviyonik modernizasyon programları uyguladı. Bu biçimde uçakların uçuş ömürleri uzatıldı ve daha Çağdaş ekipmanlarla donatıldı. öbür taraftan, Türkiye’nin 1987 ile 1995 ortasında alımını yaptığı 160 F-16’nın birinci 8 uçağı dış kalanının Türkiye’de üretildiği de belirtilmelidir. Misal biçimde Mısır’a ihraç edilen 46 F-16, 1993-1995 yılları ortasında Türkiye’de üretildi. Ayrıyeten, Türkiye geçtiğimiz 20 Yıl içinde Pakistan ve Ürdün’e ilişkin F-16’ların modernizasyonunu da gerçekleştirdi. Türkiye, yeni uçakların yanında 79 adet modernizasyon kiti de talep ederek, elindeki diğer F-16’ları Blok 70 düzeyine kendisi yükseltmeyi amaçlıyor.
Türkiye Ekim 2021’de ABD’den 40 adet F-16 Blok 70 Cenk uçağı ve 79 adet modernizasyon kiti satın almak üzere talep mektubunu iletti. Ama mümkün satışın gerçekleşmesi için Kongreye resmi olmayan bildiri lakin geçtiğimiz haftalarda yapıldı. Bilhassa Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı sonrasında ABD Lideri Joe Biden Türkiye’ye uçakların ve modernizasyon kitlerinin satılmasını desteklediğini açıkladı. Takip eden süreç içinde Kongreden Türlü itirazların yükselmesi ve satışı makul kurallara bağlayan Yasa tasarılarının geçirilmesi karşısında reis Biden satışa olan dayanağını yineledi. Buna müteakip, satışı kaidelere bağlayan unsurlar 2023 Ulusal Savunma Yetkilendirme Maddesinden (NDAA) çıkarıldı.
Yönetimin Kongreye resmi olmayan bildirimi yapmasının akabinde Kongre ile müzakereleri başlatan süreç (tiered review) devreye girdi. Laf konusu süreç 20-40 gün ortasında sürmekte olup, sonrasında resmi bildirim yapılıyor. Lakin Kongreden gelen Çeşitli itirazlar, durumu belirsizliğe sürükledi. nihayet olarak 29 Senatör, Biden’a yolladıkları mektupta İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelik müracaatları Türkiye tarafından onaylanana kadar tayyare ve modernizasyon kitlerinin satışına onay vermeyeceklerini Anlatım etti. Bu manada Yönetim Kongreye resmi bildirimi yapmaktan Geri durabilir ki bu da satışın rafa kaldırılması manasına gelir. Clinton periyodunda AH-1W Üstün Cobra helikopteri ile Obama periyodunda Predator ve Reaper İnsansız Hava Araçlarının (İHA) satışlarında olduğu üzere, geçmişte bunun örnekleri de mevcuttur.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın nihayet açıklamaları, Türkiye’nin Özellikle İsveç’in NATO üyeliğine -en azından kısa vadede- onay vermeyeceğine işaret ediyor. Aslında mümkün satışla İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri ortasında bir İlgi bulunmuyor. Türkiye de resmi olarak bu görüşü lisana getirdi. Fakat her Aka silah satış mutabakatında olduğu üzere bahis kaçınılmaz olarak siyasallaştırıldı.
En kısa tabiriyle, satışın gerçekleşmemesi Türkiye’nin lehine değildir fakat Amerikan çıkarlarına da hizmet etmez. F-16 uçağı, uzun bir geçmişi olan Türk-Amerikan Emniyet ve savunma iştirakinin yegane göstergesidir. Emsal halde genel manada silah satışları, özelde F-16 uçakları, Türk-Yunan uyuşmazlıklarında ABD’nin tarihi olarak oynadığı dengeleyici rolün ve diplomatik tesirin bir yansımasıdır. Yunanistan’ın hava kuvvetleri de Aka oranda F-16 uçaklarından oluşmakta olup Türkiye ve Yunanistan aşağı üst birebir devirde Laf konusu uçakları edindi. Hasebiyle satışın gerçekleşmemesi, nihayet yıllarda Türlü krizlerden Dolayı gerileyen Türk-Amerikan bağlarının tahminen de en kuvvetli boyutu olan askeri düzlemi de Önemli manada aşındırabilir.
Benzer biçimde, ABD’nin Ege ve şark Akdeniz’de sahip olduğu diplomatik tesir Türkiye nezdinde azalacaktır. Keza Laf konusu değişim nihayet yıllarda Yunan lobisinin de tesiriyle ABD tarafından atılan adımlarla düzgünce belirginleşmeye başladı. Temelinde Türkiye’ye F-16 satışıyla Bir arada Yunanistan’a beşinci jenerasyon Cenk uçağı F-35’in satışının tıpkı anda Kongreye bildirilmesi de bunun Öbür bir göstergesi oldu. İki satış da onaylanırsa tarihte birinci Sefer ABD, Yunanistan’a askeri teknolojik üstünlük sağlamış olacak. Bu noktada Yunanistan’a ilişkin 83 F-16’nın Blok 70/72 konfigürasyonuna yıllardır yükseltildiğini ve Yunan hava kuvvetlerinin uçakları teslim almaya başladığını da belirtmek gerekir.
Son olarak askeri imkanları epeyce mütevazı ülkeler tarafından F-16V çarçabuk tedarik edilebilirken, NATO’nun en Aka ordularından TSK’ya kazandırılması konusunda mahzurlar çıkarılması genel manada durumu özetler nitelikte.
[Rıfat Öncel, SETA Vakfında savunma araştırmacısı ve ODTÜ Memleketler arası Alakalar kısmında doktora adayı.]
Yorum Yok