Dezenformasyon Yasası, hayatımıza tesirlerini 23 soru-cevapta inceleyen Cumhuriyet Savcısı Asım Ekren, yazma dizimizin üçüncü ve nihayet kısmında “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” kabahatini bahis edinen 217/A. hususunu ele alıyor. Yasanın en Fazla tartışılan ve spekülasyon yapılan hususu tam olarak ne öngörüyor?
-Çocuklara yahut aileye yönelik getirilen düzenleme nedir?
Hem yeni hem de eski haline nazaran çocuk ve aile tarafından yasal durum şu biçimdedir:
Ticari hedefle toplu kullanım sağlayıcılar; ailenin ve çocukların korunması, hatanın önlenmesi ve hatalıların tespiti kapsamında yol ve asılları yönetmelikte belirlenen önlemleri almakla yükümlüdür. Toplumsal File sağlayıcı, çocuklara mahsus ayrıştırılmış hizmet sunma konusunda Gerekli önlemleri alır. İnternet ortamında yapılan ve içeriği, çocukların cinsel istismarı cürmü oluşturduğu konusunda kâfi Kuşku sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir. Bu istikametten içerik oluşturan yahut yayan faillere ulaşmak için Gerekli olan bilgiler soruşturma etabında, Cumhuriyet savcısı; kovuşturma basamağında yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafından talep edilmesi üzerine ilgili toplumsal File sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafından isimli mercilere verilir. Belirtilen bu yükümlülüklere karşıtlıklar yaptırıma bağlanmıştır.
HALKI ALDATICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA SUÇU
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahati her palavra haberde yahut kolay bir biçimde karşımıza Menfaat mı? Yasal koşulları nelerdir?
Sanırım yasanın en Fazla tartışılan unsurudur. Hatta bu hususun daha Fazla tartışılması, öteki düzenlemelerinin kamuoyunca tam olarak ele alınmasının yahut açığa çıkmasının önüne geçmiştir. Bunda sanırım basın yayının da Kıymetli bir rolü olmuştur. Öncelikle maddelerde açıkça yazmasa da yerleşik yargı, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay tarafından belirlenen kriterlere nazaran, bir yayının hukuka Müsait olabilmesinin dört koşulu öngörülmüştür.
Aslında bunlar tıpkı vakitte üniversal kriterlerdir:
Haber yahut yayın gerçek midir?
Haber yahut yayın şimdiki midir?
Haber yahut yayının verilmesinde halk faydası, kamunun ilgisi Mevcut mıdır?
Haber yahut yayının veriliş biçimi (şekli) ile özü (konusu-esası) ortasında düşünsel bir bağ Mevcut mıdır?
Bunların yanıtı “Evet” ise Sıkıntı yok demektir. Bu dört ögenin bir ortada bulunması gerekir. Bunlardan bir ögenin eksikliği bile haberi yahut yayını hukuka ters hale getirebilir. Öbür bir deyişle, haber yahut yayın gerçek ve aktüel ise verilmesinde halk faydası varsa, veriliş biçimi ile özü ortasında düşünsel bir bağ varsa bu yayın hukuka uygundur. İşte temel olarak bu kriterlere bakmak gerekir. Bir de şunu karıştırmamak gerekir: Bir yayının, hata teşkil etmesi nedeniyle soruşturma yahut kovuşturmaya bahis edilmesi farklı, tazminat istikametinden dava açılması ise başka konulardır. Yayın, ceza hukuku tarafından rastgele bir hata ögesini içermeyebilir. Bu durumda, yani bir hata oluşturmazsa da Benlik haklarını ihlal ediyorsa, taşıması gereken ögeleri karşılamıyorsa, yani haksız Fiil oluşturuyorsa ilgililerin tazminat istemleri gizlidir. Bir yayının hata olabilmesi, tazminatı gerektirmesine nazaran daha zordur. Öbür bir deyişle, yayınlar, cezai taraftan daha güç oluşan yasal kaidelere bağlanmıştır.
Bu çerçevede baktığımızda TCK’ya eklenen “Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma” cürmüne dair 217/A. unsuru daha Fazla internet-sosyal medya alanında kendini bulabilir. Gazete üzere basılı yayınlarda, televizyonlarda karşımıza çıkmasının istisnai olacağını düşünüyorum. Bu hatanın oluşabilmesi için birdenbire Çok ve farklı ögelerin bir ortada olması gerekir. Yalın yahut yalnızca bir iki ögenin oluşmasıyla bu kabahat oluşturmayacaktır. Bu kabahatin oluşabilmesi için nelerin bir ortada yahut hangi kriter ya da ögelerin olması gerekir?
Öncelikle haber yahut yayın gerçeğe muhalif bir bilgi içerecek. Yalnızca gerçeğe terslik yetmez; bunu yapan kişinin gayesi yahut kastı kamuoyunu bilgilendirmek olmayacak. Bilakis yalnızca Kamu ortasında telaş, dehşet yahut panik yaratmak kastıyla-saikiyle devinim etmesi gerekecektir. Bu da yetmez. Ayrıyeten, yayılan bilgi ülkenin İç ve Hariç güvenliği, halk nizamı ve genel sıhhatiyle ilgili olacak. Buna ek olarak bu durum halk barışını bozmaya elverişli olacak ve bütün bunlar alenen yapılacak. Öbür bir deyişle, kamuya açık, herkesçe bilinebilen, ortada, isteyen herkesin görebileceği formda, besbelli, gizli-saklı olmayan bir durum olacaktır.
Bu ögeler bir ortaya gelmişse bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasını gerektiren bu hata olacaktır. Şayet fail, gerçek kimliğini gizleyerek yahut bir örgütün faaliyeti çerçevesinde bu kabahati işlerse cezası yarı oranında artırılacaktır. Yani bu halde bir buçuk ile dört buçuk Yıl ortasında ceza alabilecektir.
HABER Eda HUDUTLARINI AŞMAYAN AÇIKLAMALAR KABAHAT SAYILMAYACAK
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatası vatandaşların kendi ortalarındaki Özel görüşmelerinde yahut yazışmalarında, Örneğin whatsapp kümelerindeki yazışmalarda karşımıza Menfaat mı?
Kesinlikle hayır. Karşımıza çıkmaz. Zira bu Cin platformlar açık yani halka Aleni olmayıp isteyen herkesin görebileceği yerler değildir.
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatası ile gazetecilik, basın yayın, internet haber sitesi faaliyetlerini, Öbür bir deyişle haber verme, eleştirme sonlarıyla karşılaştırırsak yasal olarak neler söyleyebilirsiniz?
Yasanın 29. unsuruyla getirilen cürüm, TCK’nın yeni 217/A. hususudur. Öbür bir tabirle bu husus, halk Barışına Karşı Cürümler kısmına iç edilmiştir. Bu kısımdaki hatalar, basın yayın faaliyetinde, TCK’nın en Fazla karşımıza çıkan hususları ortasında sayılırlar. Kısım içinde TCK’nın Kamu ortasında dehşet ve panik yaratmak gayesiyle tehdide dair 213, cürüm işlemeye tahrik başlıklı 214, hatası ve hatalıyı övmeye ait 215, halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama başlıklı 216 ve kanunlara uymamaya tahriki ele Meydan 217. hususları yer alır. Kısma 217/A. hususu ek edilmiştir. Kısımdaki hususlara (suçlara) ortak karar mahiyetinde uygulanan 218. hususu Kıymetli bir kararı içeriyor. Yazılan bu hususlarda tanımlanan hataların basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, verilecek cezanın yarı oranına kadar artırılacağını düzenlemiş. Bunun yanında haber Eda hudutlarını aşmayan ve tenkit hedefiyle yapılan niyet açıklamalarının da hata oluşturmayacağını açıkça belirtmiştir. İşte bu karar, yeni getirilen halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında da dikkate alınacaktır. Yani, soruşturmaya yahut kovuşturmaya bahis söz, Şayet haber Eda sonlarını aşmayan ve tenkit gayesiyle yapılan fikir açıklamalarından ibaret ise hata oluşturmayacaktır.
UYGULAMA BİRLİĞİ YARGITAY TARAFINDAN SAĞLANABİLECEKTİR
-Halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinin yoruma tabi olduğu, yani Yargıç ve savcının yorumuna Çok İmkan verebileceği, tabiri caiz ise her baştan bir ses çıkarabileceği, belli olmadığı tenkitleri var. Bunlara ne diyorsunuz?
Hukuk ve cezai uygulamalarında, belirli sonlar içerisinde yorum farklılıklarının olması kaçınılmazdır. Bunu günlük uygulamalarda da görüyoruz. Hatta hukuk fakültesinde ders veren hocalarımız ortasında derslerde de bunu görmek mümkündür. kanun yolu dediğimiz itiraz, istinaf ve temyiz bu Cin yani, maddelerin yordam yahut aslına Müsait düşmeyen yorum ya da yanlışlı uygulamaları en üye indirmek için getirilmiştir. Şu anki ceza uygulamalarında, CMK’ya nazaran, genelde beş yılın altındaki yahut isimli Nakit cezaları bölge adliye mahkemelerinde, yani istinafta mutlaklaşıyor. Kimi kabahatlerde ise ceza ölçüsüne bakılmadan ilgilileri tarafından istinafta verilen kararlar Yargıtay’a yani temyize taşınabiliyor. Bu kabahat için de bu durum geçerlidir. Öbür bir deyişle, getirilen 30. husus düzenlemesi prestijiyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma kabahatinden bir aylık ceza verilse bile taraflar bunu Evvel istinafa buradan da temyize intikal ettirebileceklerdir. Buna nazaran nihayet kelamı Yargıtay söyleyecektir. Yargıtay’da bu Cin hatalara bakan bir ceza dairesi vardır. Hasebiyle Vakit içinde ülkede uygulama birliği Yargıtay tarafından sağlanabilecektir.
-TCK’da halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasında geçen benzeri kavramların yer aldığı Öbür hatalar Mevcut mıdır?
Vardır. misal olarak; Cezanın belirlenmesi ve kişiselleştirilmesi kapsamında genel olarak yani bütün cürümlerde uygulanan ve cezanın belirlenmesini düzenleyen 61. hususunda göz önünde bulundurulan, işlenen hatanın yasal tarifinde öngörülen cezanın alt ve üst hududu ortasında Temel cezayı belirleyen haller ortasında “Failin güttüğü Gaye ve saiki” de yer almıştır.
Adam öldürmenin nitelikli hali olarak “Töre saikiyle” ve “Kan gütme saikiyle” devinim etmek ağırlatıcı nedendir. (82. Madde)
İnsanlığa karşı hataları düzenleyen 77. hususunda sayılan fiillerin, “siyasal, felsefi, ırki yahut dini ‘saiklerle’ toplumun bir bölümüne karşı bir plan doğrultusunda sistemli olarak işlenmesi” ibaresi yer almıştır. TCK’nın üçüncü kısımdaki Topluma Karşı Kabahatlerin birinci kısmında yer olan genel Tehlike Yaratan Hatalar içindeki 170. unsuruyla düzenlenen genel güvenliğin taammüden tehlikeye sokulması hatasında şu ibarelere yer verilmiştir: Bireylerin hayatı, sıhhati yahut malvarlığı bakımından tehlikeli olacak biçimde ya da şahıslarda endişe, Telaş yahut panik yaratabilecek stilde sayılan davranışlarda bulunan kişi, altı aydan üç yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
Kamu Barışına Karşı Hatalar ortasında yer Meydan 213. unsurundaki Kamu ortasında dehşet ve panik yaratmak maksadıyla tehdit hatasında Kamu ortasında telaş, kaygı ve panik yaratmak hedefiyle hayat, sıhhat, gövde yahut cinsel dokunulmazlık ya da malvarlığı bakımından alenen tehditte bulunan kişi, iki yıldan dört yıla kadar mahpus cezası ile cezalandırılır.
Yine halk Barışına Karşı Kabahatler ortasında yer Meydan Cürmü ve hatalıyı övme (215. madde) Halkı kin ve düşmanlığa tahrik yahut aşağılama (216. madde) ile Kanunlara uymamaya tahrik (217. madde) hatalarında Faktör yahut ağırlatıcı neden olarak “kamu sistemi açısından Aleni ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması hali, tahrikin halk barışını bozmaya elverişli olması hali” kavramları yer almıştır.
Yukarıda belirlenen kavramlar da kısmen yoruma tabidir. Vakitle Yargıtay tarafından yapılan nitelendirmelerle uygulama birliğine yaklaşılmıştır.
-Bu hata nedeniyle tutuklamaların ve infazların önümüzdeki Haziran 2023 seçimleri öncesinde Çabucak uygulanacağı söyleniyor. Bu yasal olarak Muhtemel müdür?
Öncelikle şunu söylemek gerekir; hata oluşturacağı söylenen bir aksiyonun yürürlük tarihinden öncesine yani geçmişe uygulanması imkanlı değildir. Geçmişteki aksiyonlar nedeniyle halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma hatasından Dolayı soruşturma yahut kovuşturma açmak Muhtemel değildir. 18 Ekim 2022 tarihi prestijiyle bu unsur uygulanabilecektir. CMK’nın tutuklanmayı düzenleyen ve tutuklanma nedeni olarak ismen sayılan, katalog denilen hatalar ortasında bu kabahat sayılmamıştır. Hasebiyle bu kabahat tutuklanma nedeni değildir.
Buna karşılık üst hududu iki yıldan Çok mahpus cezasını getirdiği için tutuklanmayı engelleyen bir durum da yoktur. İnfaz sorununa gelince, bir ceza yasal süreçten geçip kesinleşmedikçe infaz edilemez. Bu cürüm için getirilen Özel düzenleme nedeniyle verilen ceza ölçüsüne bakılmaksızın temyize tabi tutulmuştur. Yani taraflar isteyince bu belge Yargıtay’a gidecektir. Bir cürmün savcılık (soruşturma), mahkeme (kovuşturma) etaplarından sonra gelen (istinaf) ve en nihayet olarak gelen temyiz kademelerine baktığımızda ortalama iki üç yıllık Vakit karşımıza çıkabiliyor. Bunları dikkate alınca bu hata nedeniyle 2022, 2023 ve 2024 yıllarında bir infazın olabilmesi neredeyse Mümkün görünmüyor. Ayrıyeten şöyle bir durum da vardır. Cezalar aksi sabit ve gerekçelendirilmedikçe genel olarak alt sondan verilir. Bu cezanın alt hududu bir yıldır. zıt sabit ağırlatıcı Sebep olmadıkça takdiri indirim nedenleri olarak bir yıllık cezanın altıda birine kadarı indirilerek 10 ay ceza verilecektir. Kişinin Mani isimli sicil kaydı yok ise kararın açıklanmasının Geri bırakılması, cezanın ertelenmesi, Nakit cezasına çevrilmesini engelleyen bir tarafı olmadığı üzere genel uygulama prestijiyle de bu formda karar verilecektir. Bu hallerde mümkün infaz hiç olmayabileceği üzere şahıs yine Öbür bir cürüm işlese bile karşımıza Fazla daha uzun bir Vakit çıkacaktır.
Asım Ekren* / Cumhuriyet Savcısı
Yorum Yok