Depremin vurduğu Adıyaman’da binaların alt katlarında kümelenen dükkanlar göçük altında.
Depremin vurduğu Adıyaman’da esnaf sözün tam manasıyla göçmüş. Enkazla dolu kentin cadde ve sokaklarını dolaştığınızda bu Istırap gerçeği Tüm çıplaklığıyla görüyorsunuz. İş yerlerinin yapı göçüklerinin altında kaldığı kentte canını kurtaranlar memleketlerini terk etmiş. 270 bin nüfusun yaşadığı Adıyaman’ın merkezi, hayalet bir kente dönüşmüş. Binaların alt katlarında kümelenen Amel yerleri, en Fazla ziyan gören yapılar olarak göze çarpıyor.
Adıyaman Esnaf ve Sanatkarlar Odası kayıtlarına nazaran; Belde merkezi ve 8 ilçede Yekün 18 bin esnaf var. Ticaret odasına kayıtlı 5 bin civarındaki işletme ile Bir arada Adıyaman’daki Amel yeri sayısı 23 bini buluyor. Besni, Çelikhan ve Kahta esnafı zelzeleden Fazla etkilenmezken; Adıyaman kent merkezi ile Gölbaşı ilçesi adeta silinmiş. Ayakta kalan sağlam Amel yeri yok denecek kadar az.
RAFLARDAKİ MİLYARLARCA LİRALIK ESER ÇÖP OLDU
Yıkılan binaların altında kalan dükkanlardaki milyarlarca liralık Eser çöp olmuş. Adıyaman’ın en eski yapılarından biri olarak bilinen Oturakçı Pazarı da sarsıntıdan Aka ziyan görmüş. 155 yıllık geçmişi olan Tuz Hanı da ağır hasar almış. Buna rağmen, kentin kuzeyinde yer Meydan 110 dükkanlı Adıyaman Park AVM’nin ayakta kalabilmiş olması dikkat çekiyor.
Depremin vurduğu vilayetler ortasında bir karşılaştırma yapıldığında, Adıyaman’ın hem hayatını kaybeden şahıs sayısı hem de ekonomik hasarın büyüklüğü bakımından Hatay’dan sonra en Fazla ziyan gören ikinci kent olduğu söylenebilir. Bölgeyi ziyaret eden Amel dünyası sivil cemiyet kuruluşu temsilcilerinin de tespitleri bu tarafta. Yıkım yaşanan Kahramanmaraş, Hatay, Şanlıurfa, Diyarbakır, Malatya üzere Aka kentlerin ortasında kaldığı için Adıyaman’daki hasarın boyutu geç ayrım edilince yıkımın tesiri katlanmış.
GÖZLER TOKİ’DE
Adıyaman’da zelzelenin yaralarını sarmak Fazla uzun Vakit alacak. Kentin Bina stoğunun silbaştan tasarlanması lazım. Esnaf, bu bahiste TOKİ’ye ümit bağlamış durumda. İnşa edilecek konutların altına kendileri için sağlam Amel yerleri yapılmasını istiyorlar. Bundan daha Kıymetli bir Sorun var. Sarsıntının akabinde, Adıyaman nüfusunun yüzde 70’i kenti terketmiş.
ÖNCE FABRİKALAR İŞBAŞI YAPACAK
Adıyaman yine inşa edilse bile, gidenlerden kaç kişinin Geri geleceğini kestirmek güç. zelzele acısıyla Bir arada bu belirsizlik de esnafı ümitsizliğe itmiş. Bu karamsarlığı dağıtmak için konutlarla Bir arada çarşı pazarın da yine dizayn edilmesi gerekiyor. Enkazlar ayıklanıp kaldırılmadan ve hasar tespit raporlaması tamamlanmadan, Adıyaman esnafının işbaşı yapması güç görünüyor. Fakat Organize Sanayi Bölgesi’nin tekrar üretime geçmesi için çalışmalar yürütülüyor. Elazığ Organize Sanayi Bölgesi’nde 200 civarında işletmede 22 bin şahıs çalışıyordu. Kentin kuzeybatısındaki OSB’de dokuma, besin, güç, ilaç, otomotiv üzere alanlarda üretim yapılıyordu. Sanko’nun da bir iplik fabrikasının bulunduğu organize endüstride 10 fabrika sarsıntıda yıkılmış. Birçok fabrika binası da ağır hasar almış. OSB’de elektrik, su ve doğal gaz sorunu yok. Patronlar, fabrikalar çalışanlarının toparlanmasını bekliyor. Emekçilerin kalabilecekleri konteyner kentlerin kurulumuna başlandı. İşletmelerin kaybının derinleşmemesi için bu bahiste süratli aksiyon alınması talep ediliyor.
SİPARİŞLERE karşılık VERİLEMİYOR
Adıyaman, 2022 yılında 97 milyon dolarlık bir İhracat yaptı. Hububat, bakliyat ve yağlı tohum ihracatında nihayet yıllarda Kıymetli bir çıkış yakalayan Adıyaman, dokuma ve Amade giysi alanında da öne çıkmaya başlamıştı. Birçok ülkeye İhracat sağlayan kentteki üreticiler, zelzele sebebiyle müşterilerinin siparişlerine yanıt veremez hale geldi. Yetişmeyen siparişler sebebiyle Amel yükünün Aka bir kısmının Şanlıurfa’ya kayması bekleniyor. Zira iki ilin üretim kompozisyonu birbirine Fazla benziyor.
ESNAFIN 5 İSTEĞİ VAR
- *Bankalar taşınabilir şubeler kursun
- *TOKİ, esnaf için dükkan yapsın
- *Şehre Geri dönüş teşvik edilsin
- *2 Yıl Geri ödemesiz uzun vadeli kredi verilsin
- *Esnafa Amel yeri olarak konteyner tahsis edilsin
Borçlar karşılıklı ertelenebilir
Adıyaman’da konuştuğumuz isimlerden Esnaf Sanatkarlar Odaları Birliği Lideri Ziya Duranay, bu hususun üzerinde Özellikle durulması gerektiğini vurguladı. Duranay, “Alacak verecek konusunun nasıl sonuçlanacağını bilmiyoruz. Devletin verdiği kredilerle mi esnaf borçlarını öder yoksa Amel yerine takviye mi çıkar, bunun uygunca netleşmesi lazım. Bankalar şu anda yükümlülükleri 6 ay ertelediler fakat borçlu olduğumuz şirketler var. Birçok alacak bugün prestijiyle Tahsil edilemez durumda. Tahminen karşılıklı erteleme olabilir. Zira bizim elden, müşteriden aldığımız çekler var. Onları da şirketlere vermişiz. Onlar da ödenmeyecek. Ödenmeyince Yeniden muhatabı biz olacağız” dedi.
Şehri öğrenciler ayakta tutuyordu
- Adıyaman’da 22 bin üniversite öğrencisi, esnaf için Değerli bir alıcı kitlesiydi. Üniversite yerleşkesindeki binalar sarsıntıda ayakta kalmış. Bu durum, üniversitelerin Adıyaman’da eğitime devam edeceğini gösteriyor lakin; şimdilik Talebe Mevcut esnaf yok. Öğrenciler, müşterisi oldukları Adıyaman esnafının sıcaklığı ve güler yüzü olmadan eğitimlerini sürdürmek zorunda kalacaklar.
Eşya tahliyesi sürüyor
Eşyalarını taşıma vinçleriyle yüksek katlardan indirip yükleyen afetzedeler, Adıyaman’ı terk etmeye devam ediyor. Birçoğu da 110 kilometrelik aralıktaki Şanlıurfa’yı tercih ediyor. İki kent ortasında seyahat edildiğini de benzeri formdaki birçok manzaraya rastlamak mümkün.
Tüm varlıklarını kaybettiler
Esnaf, saat 04.17’de meydana gelen sarsıntıya Amel yerlerinde değil meskenlerinde yakalandı. Yüzlerce esnaf hayatını kaybetti. Zelzeleden kurtulamayanlardan biri de Adıyaman Ticaret ve Sanayi Odası Lideri İrfan Torunoğlu’ydu. Birçok esnaf da yakınlarını kaybettikleri için hala Aka bir Yas içinde. Hastanelerde tedavisi devam eden esnafın Biricik tesellisi ise dükkan ve eşyaları koruyan Emniyet güçlerinin varlığı.
Çek ve senetler ne olacak?
- Deprem bölgesindeki esnafın uzun müddet içinden çıkamayacağı bir öbür bahis ise alacak verecek sorunu. Esnaf, tüccar ve endüstricinin birbirlerine olan borçlarının ne olacağını kimse kestiremiyor. İnanılmaz durum Kıymetli bir zorlayıcı Sebep olarak ortada dursa da çek, senet ve teminat mektubu üzere Kıymetli evraklardan kaynaklı ağır bir borç yükü var. Esnaf ve Amel adamları, bu hususta Önlem alınmasını istiyor.
Tarım kenti Adıyaman
Adıyaman Değerli bir tarım kenti. Tütün, badem, fıstık ve üzüm başta olmak üzere bölgede değişik tarım eserleri yetişiyor. Besni, Çelikhan, Gerger, Gölbaşı, Kahta, Samsat, Sincik ve Tut ilçelerine yayılmış esaslı bir tarım geçmişine sahip kentte OSB içerisinde tütün işlemek emeliyle yeni kurulan 2-3 yer bulunuyor. Kentte 4 kooperatif kurulmuş. Bu kooperatiflere Üye işletmeler İç piyasada tütün satışı yapıyor.
İbrahim Acar
Cabir Turğut
Mesude Demirhan
Mehmet Ali Parto
Yorum Yok